Een angstcultuur of onveilige cultuur is een typering van de cultuur die je als organisatie niet wilt hebben. Al wil een enkeling je nog wel eens doen geloven, dat dit ‘bijkomende schade’ is die er nu eenmaal bij hoort als je succesvol wilt zijn op het allerhoogste niveau
Op zevenentwintig maart 2020 was de laatste aflevering van ‘De Wereld Draait Door (DWDD)’ Vanaf eind 2022 is het programma echter nog altijd bijna dagelijks in het nieuws. Maar dan vooral om de verziekte werksfeer die medewerkers bij dit programma hebben ervaren. Over hoe deze sfeer kon ontstaan, is de voormalige tv-regisseur Bert van der Veer duidelijk: “Dan moet je kijken naar de top van de apenrots. In de meeste gevallen is dat toch de presentator; die is bepalend.” Bij DWDD was dat jarenlang Matthijs van Nieuwkerk. Waarbij aangevuld kan worden dat bij de top van de VARA Frans Klein een belangrijke rol speelde om de juiste werksfeer bij DWDD te bewaken.
De toenmalige VARA-directeur Frans Klein hanteerde het opvallende argument dat juist de ‘harde sfeer’ zou hebben bijgedragen aan het succes van het programma DWDD. Hij zei zelfs trots te zijn op die harde mentaliteit en vergeleek het met topsport op het scherpst van de snede. Deze uitspraak van Frans Klein suggereert dat het oké is om een dergelijke sfeer te hebben als je topsport bedrijft en daar kan je wel een aantal vraagtekens bij zetten.
Een als onveilig bestempelde cultuur hoeft grote prestaties niet in de weg te staan. Zo wisten de Nederlandse hockeysters in 2021 zowel goud te veroveren op het EK, als op de Olympische Spelen. En dat terwijl begin 2022 bekend werd, dat meer dan de helft van de speelsters van de Nederlandse Hockeyploeg, de prestatiecultuur in de selectie als negatief tot zeer negatief heeft bestempeld. De kritiek op het prestatieklimaat leidde tot het vertrek van de Australische bondscoach Annan. Zij had een ander inzicht dan de hockeybond over het aanpakken van de angstcultuur.
Je kunt dus niet zeggen dat een onveilige of angstcultuur nooit leidt tot goede prestaties. Dat hebben zowel ‘De Wereld Draait Door’, als de hockeysters in 2021 wel aangetoond. Tegelijkertijd is het natuurlijk ook niet zo dat een angstcultuur per se nodig is om dergelijke prestaties te realiseren. Dat bewezen bijvoorbeeld de hockeyvrouwen door een half jaar na het verschijnen van het hiervoor genoemde onderzoeksrapport – en met een als veilig ervaren cultuur – voor de negende keer de wereldtitel te veroveren. En dat bewees ook het programma Pauw & Witteman, dat dagelijks een vergelijkbaar aantal kijkers trok als DWDD en waarbij een oud-stagiair zich geen ruzies of extreme uitbarstingen kon herinneren.
Een vraag die je naar aanleiding van het voorgaande zou kunnen stellen is hoe je succes definieert. Ben je echt succesvol als je wereldkampioen wordt of hoge kijkcijfers haalt en degenen die dat mogelijk maken, dat doen met angst in hun lijf?
Natuurlijk zijn prestaties belangrijk. Of het nu sportieve, financiële of andere prestaties betreft zoals het realiseren van goede kijkcijfers. Er is bijna niets mooiers dan te kunnen vaststellen dat ambitieuze doelstellingen worden gerealiseerd. Maar kan je als coach, presentator of manager echt trots zijn op deze prestaties, als je tegelijkertijd moet constateren dat de manier waarop deze prestaties tot stand zijn gekomen, ongewenst is.
Hoe je iets realiseert, is dus minstens net zo belangrijk als wat je realiseert. En geweldige prestaties neerzetten en tegelijkertijd dat liefdevol doen; dat is pas echt succesvol zijn.
Uit onderzoek blijkt dat ‘psychologische veiligheid’ een cruciale factor is om als team effectief te zijn. Leden van een team met psychologische veiligheid gaan minder snel weg bij een organisatie en zijn effectiever en zorgen voor meer omzet.
Hoe je iets realiseert, is dus minstens net zo belangrijk als wat je realiseert. En geweldige prestaties neerzetten en tegelijkertijd dat liefdevol doen; dat is pas echt succesvol zijn.
Een organisatie heeft er dan ook belang bij om te achterhalen hoe medewerkers de cultuur van een organisatie ervaren. Vooral om uit te kunnen sluiten dat de cultuur door velen in de organisatie als onveilig wordt getypeerd. Het blijft tenslotte beter ten halve gekeerd dan ten hele gedwaald. Dus kan je er beter tijdig achter komen dat de sfeer verziekt is, dan ermee geconfronteerd worden als het te laat is. Zodat je ‘ten halve gekeerd’ een cultuurinterventie kan doen. Het zou zo maar eens kunnen dat een aantal sport-coaches, tv-presentatoren en managers – met de kennis van nu – het daar helemaal mee eens zijn.
- 5 februari 2024
- Rob Coolen
Rob Coolen
Ik ben werkzaam als toezichthouder, consultant en docent organisatiekunde & HRM. Hiervoor heb ik als directeur en bestuurder gewerkt bij commerciële en publieke organisaties.
Met Let love rule your business hoop ik een bijdrage te leveren aan het realiseren van veilige en liefdevolle werkomgevingen. Niet allen omdat ieder mens het verdient om in een dergelijke omgeving te werken, maar ook omdat dit voor iedere organisatie een voorwaarde is om succesvol te worden of succesvol te blijven.
